I. Czym jest testament?
Na wstępie warto wyjaśnić czym w ogóle jest testament. Nazwa „testament” używana jest na oznaczenie czynności prawnej o określonych cechach, albo dokumentu zawierającego oświadczenie woli testatora. Tym samym poprzez testament w pierwszym znaczeniu rozumie się jednostronną czynność prawną, przy której oświadczenie woli nie jest kierowane do określonego adresata, w każdej chwili może być odwołana w oparciu, o którą spadkodawca imieniem własnym rozrządza swoim majątkiem właśnie na wypadek swojej śmierci. Testament do chwili śmierci testatora nie wywołuje żadnych skutków prawnych, nie ogranicza w czynnościach rozporządzających dot. własnego majątku. Testator w dalszym ciągu może nim swobodnie dysponować, niezależnie od tego co rozrządził w swoim testamencie.
Odczytanie testamentu, obraz Davida Wilkiego, 1820
II. Formy testamentu
Jest kilka możliwych sposobów sporządzenia testamentu, ale w dzisiejszym poście skupimy się tylko na dwóch – testamencie holograficznym (własnoręcznym) oraz testamencie notarialnym.
1) TESTAMENT WŁASNORĘCZNY.
W myśl art. 949 § 1 Kodeksu cywilnego spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.
Z powyższego jasno wynika, że testament dla swej ważności może być sporządzony tylko w całości własnoręcznie (nie może być np. napisany na komputerze i podpisany), musi być też własnoręcznie podpisany i opatrzony datą. Brak daty nie jest jednak przesłanką, która całkowicie wykluczy ważność testamentu. O tym stanowi § 2 w/w przepisu, który stanowi, że w przypadku braku daty, testament jest ważny jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Reasumując testament sporządzony bez zachowania w/w rygorów lub z ich naruszeniem jest nieważny.
2) TESTAMENT NOTARIALNY.
Zgodnie z treścią art. 950 Kodeksu cywilnego Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.
Testament sporządzony w formie aktu notarialnego ma moc dowodową równą mocy dokumentu urzędowego, o którym mowa w art. 244 Kodeksu postępowania cywilnego. Jeśli chodzi o wymagania dot. testamentu notarialnego to należy poszukiwać ich w ustawie prawo o notariacie w art. 79–95. W większości przypadków ich naruszenie pociągnie za sobą nieważność testamentu. Przykładowo można tu wymienić uchybienie obowiązkowi odczytania aktu (art. 94 § 1 zd. 1 PrNot) oraz zamieszczenia wzmianki o odczytaniu (art. 92 § 1 pkt 7 PrNot), brak daty, nieoznaczenie osoby notariusza lub spadkodawcy, brak podpisu notariusza lub spadkodawcy (wyjąwszy przypadki, gdy nie umie lub nie może pisać – tak: komentarz do art. 950 KC T. II red. Pietrzykowski 2021, wyd. 10/Pazdan, Legalis).
W tej formie testament mogą sporządzić osoby niewidome, głuche, nieme, głuchonieme, nieumiejące pisać i czytać lub nieznające języka polskiego. Dopuszczalne jest zatem sporządzenie w formie notarialnej testamentu przez osobę, która nie może wypowiadać się w sposób artykułowany, porozumieć się za pomocą gestów, dźwięków czy w inny sposób (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.6.2012 r., I CSK 564/11).
III. Testament notarialny czy własnoręczny – który wybrać?
Odpowiadając na powyższe pytanie w pierwszej kolejności należy podkreślić, że oba testamenty są sobie równe i po spełnieniu wymagań wskazanych w ustawie są tak samo ważne. Niemniej jednak z uwagi na to, że testament notarialny jest równy swą mocą dokumentowi publicznemu zdecydowanie trudniej będzie go podważyć i właśnie z tego powodu opowiedziałabym się bardziej za sporządzeniem testamentu notarialnego.
Na marginesie – pamiętać należy, że w sytuacji, gdy po porządzeniu testamentu notarialnego sporządzi się testament odręczny to mimo to testament notarialny będzie ważniejszy. Jak już wyżej wskazałam przepisy nie przewidują, aby któraś z powyższych form sporządzenia testamentu była ważniejszą. Dlatego też późniejszy własnoręczny testament odwoła postanowienia wcześniejszego testamentu notarialnego, o ile postanowienia te będą ze sobą sprzeczne.
Na koniec niniejszych rozważań zastrzegam, że wybór zawsze należy rozpatrywać w kontekście konkretnej sprawy. Jaki testament będzie najlepszy w sprawie zawsze należy dobrze przemyśleć, w szczególności skonsultować z adwokatem lub radcą prawnym.
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej w wyżej wymienionym lub innym zakresie – zachęcam do kontaktu.